• Skip to main content
  • Skip to secondary menu
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • RBSE Model Papers
    • RBSE Class 12th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 10th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 8th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 5th Board Model Papers 2022
  • RBSE Books
  • RBSE Solutions for Class 10
    • RBSE Solutions for Class 10 Maths
    • RBSE Solutions for Class 10 Science
    • RBSE Solutions for Class 10 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 10 English First Flight & Footprints without Feet
    • RBSE Solutions for Class 10 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 10 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 10 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 10 Physical Education
  • RBSE Solutions for Class 9
    • RBSE Solutions for Class 9 Maths
    • RBSE Solutions for Class 9 Science
    • RBSE Solutions for Class 9 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 9 English
    • RBSE Solutions for Class 9 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 9 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 9 Physical Education
    • RBSE Solutions for Class 9 Information Technology
  • RBSE Solutions for Class 8
    • RBSE Solutions for Class 8 Maths
    • RBSE Solutions for Class 8 Science
    • RBSE Solutions for Class 8 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 8 English
    • RBSE Solutions for Class 8 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 8 Sanskrit
    • RBSE Solutions

RBSE Solutions

Rajasthan Board Textbook Solutions for Class 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 and 12

  • RBSE Solutions for Class 7
    • RBSE Solutions for Class 7 Maths
    • RBSE Solutions for Class 7 Science
    • RBSE Solutions for Class 7 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 7 English
    • RBSE Solutions for Class 7 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 7 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 6
    • RBSE Solutions for Class 6 Maths
    • RBSE Solutions for Class 6 Science
    • RBSE Solutions for Class 6 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 6 English
    • RBSE Solutions for Class 6 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 5
    • RBSE Solutions for Class 5 Maths
    • RBSE Solutions for Class 5 Environmental Studies
    • RBSE Solutions for Class 5 English
    • RBSE Solutions for Class 5 Hindi
  • RBSE Solutions Class 12
    • RBSE Solutions for Class 12 Maths
    • RBSE Solutions for Class 12 Physics
    • RBSE Solutions for Class 12 Chemistry
    • RBSE Solutions for Class 12 Biology
    • RBSE Solutions for Class 12 English
    • RBSE Solutions for Class 12 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 12 Sanskrit
  • RBSE Class 11

RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम्

March 30, 2019 by Fazal Leave a Comment

RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् is part of RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit. Here we have given Rajasthan Board RBSE Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम्.

Board RBSE
Textbook SIERT, Rajasthan
Class Class 6
Subject Sanskrit
Chapter Chapter 10
Chapter Name संख्याज्ञानम्
Number of Questions 17
Category RBSE Solutions

Rajasthan Board RBSE Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम्

पाठ्य पुस्तक के प्रश्नोत्तर

प्रश्न 1.
उच्चारण कुरुत-(उच्चारण कीजिए-)
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 1
उत्तर:
छात्रा: स्वयमेव शिक्षकस्य साहाय्येन उच्चारणं कुर्वन्तु। (छात्रगण स्वयं अध्यापक की सहायता से उच्चारण करें।)

प्रश्न 2.
मजूषायां विद्यमानानां चित्राणां गणनां कृत्वा उचित ‘सङ्ख्यापदं रिक्त स्थाने लिखत-(पेटिका में स्थित चित्रों की गिनती करके उपयुक्त संख्या पद खाली स्थान में लिखिए-)
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 2
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 3
उत्तर:
(क) चतस्रः कुञ्चिकाः। (चार चाबियाँ।)
(ख) द्वे चमसौ। (दो चम्मच)
(ग) चतुर्दश सिक्थवर्तिकाः। (चौदह मोमबत्तियाँ।)
(घ) त्रीणि पर्णानि। (तीन पत्ते।)
(ङ) अष्ट पुष्पाणि। (आठ फूल।)

प्रश्न 3.
परस्परं सुमेलयत-(आपस में मिलाइये-)
उत्तर:
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 4

प्रश्न 4.
कोष्ठकात्चतं सङ्ख्यापदं चित्वा लिखत-(कोष्ठक से उचित संख्या शब्द चुनकर लिखिए)
(क) …………. व्यज्जने। (द्वौ, द्वे)
(ख) ………… पुस्तकानि। (त्रयः/तिस्रः/त्रीणि)
(ग) ……….. अध्यापिका। (एक:/एका/एकम्)
(घ)…………उत्पीठिकाः। (चत्वार:/चत्वारि/चतस्रः)
उत्तर:
(क) द्वे
(ख) त्रीणि
(ग) एका
(घ) चतस्रः

प्रश्न 5.
अधोलिखितसंख्याः संस्कृतशब्देषु लिखत-
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 5

प्रश्न 6.
चित्रं दृष्ट्वा उचितं संख्यापदं लिखित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-(चित्र देखकर उपयुक्त संख्या पद लिखकर खाली स्थान को पूरा कीजिए)
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 6
उत्तर:
(क) अत्र द्वे नौके स्तः।
(ख) अत्र त्रयं बालकाः स्नानं कुर्वन्ति।
(ग) अत्र अष्ट मीनाः सन्ति।
(घ) अत्र पञ्चे कमलानि विकसन्ति
(ङ) अत्र चत्वार बकाः सन्ति ।

प्रश्न 7.
चितं क्रमवाचकपदानि लिखित्वा रिक्तस्थनानि पूरयत- (उपयुक्त क्रमवाचक पदों के लिखकर खाली स्थान को पूरा कीजिए-)
उत्तर:
यथा-

  1. प्रथमः मासः चैत्र:
  2. द्वितीयः मासः वैशाखः। (पहला महीना चैत होता है) (दूसरा महीना वैशाख है।)
  3. तृतीयः मासः ज्येष्ठः।
  4. चतुर्थः मास: आषाढः। (तीसरा महीना जेठ है।) (चौथा महीना आषाढ है।)
  5. पञ्चमः मासः श्रावणः।
  6. षष्ठः मासः भाद्रपदः। (पाँचवाँ महीना सावन है।) (छठा महीना भादों है।)
  7. सप्तमः मासः आश्विनः।
  8. अष्टमः मासः कार्तिकः। (सातवाँ महीना क्वार है।) (आठवाँ महीना कार्तिक है।)
  9. नवमः मास: मार्गशीर्षः।
  10. दशमः मासः पौषः।। (नौवाँ महीना अगहन है।) (दसवाँ महीना पूष है।)
  11. एकादशः मासः माघः।
  12. द्वादशः मासः फाल्गुनन्। (ग्यारहवाँ महीना माघ है।) (बारहवाँ महीना फागुन है।)

योग्यता-विस्तारः

एक, दो, तीन आदि संख्यावाचक शब्द होते हैं। गिनती करने के लिए इन शब्दों का प्रयोग होता है। पहला, दूसरा, तीसरा आदि क्रमवाचक शब्द होते हैं। क्रम के प्रदर्शन के लिए इन शब्दों का प्रयोग होता है। सप्ताह में सात दिन होते हैं।
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 7

संख्यागीतम्
एकम् एकम् एकम्, मम हृदयम् एकम्।
द्वे द्वे द्वे, मम नेत्रे द्वे॥
त्रीणि त्रीणि त्रीणि, बिल्वपत्राणि त्रीणि।
चत्वारि चत्वारि चत्वारि, ब्रह्ममुखानि चत्वारि ॥
पञ्च पञ्च पञ्च, पाण्डवाः सन्ति पञ्च।
षट् षट् षट्, कार्तिकेयस्य मस्तकानि षट् ॥
सप्त सप्त सप्त, वासराः सन्ति सप्त।
अष्ट अष्ट अष्ट, देव्याः भुजाः अष्ट ॥
नव नव नव, ग्रहाः सन्ति नव।
दश दश दश, रावणस्य मस्तकानि दश ॥
(इस गीत का अभ्यास संकेत और अभिनय के साथ छात्र शिक्षक की सहायता से स्वयं करें।)

अन्य महत्वपूर्ण प्रश्नोत्तर

बहुविकल्पीय प्रश्न

प्रश्न 1.
उद्याने गजाः कि कुर्वन्ति ?
(क) नृत्यन्ति
(ख) धावन्ति
(ग) तिष्ठन्ति
(घ) वसन्ति
उत्तर:
(ख) धावन्ति

प्रश्न 2.
वृक्षस्य उपरि कः उपविशति ? .
(क) वानरः
(ख) मयूरः
(ग) अजा
(घ) बालिका
उत्तर:
(क) वानरः

प्रश्न 3.
तत्र कति शुकाः सन्ति
(क) त्रयः
(ख) एकः
(ग) तृतीयः
(घ) त्रीणि
उत्तर:
(क) त्रयः

प्रश्न 4.
उद्याने कति पुष्पाणि विकसन्ति-
(क) अष्टम्
(ख) अष्ट्र
(ग)अष्टमः
(घ) अष्टानि
उत्तर:
(ख) अष्ट्र

कोष्ठकात् उचित संख्या पदं चित्वा रिक्तस्थान पूरयते
(क) ……………………. बालकः । (एका/एक/एक:)
(ख) ……………………. अश्वाः । (त्रयः/तिम्र/त्रीणि)
(ग) ………………….. पुष्पाणि । (एकं/द्वे/चत्वारि)
(घ) ……………….. उष्ट्राः । (एकः/द्वौ/पञ्च)
उत्तर:
(क) एकः
(ख) त्रयः
(ग) चत्वारि
(घ) पञ्च

एकपदेन उत्तरत
(क) कौ नृत्यतः
(ख) के गजाः धावन्ति ?
(ग) स: केन विद्यालयं गच्छति ?
(घ) वयं कुत्र निवसामः?
(ङ) सिक्थवर्तिका किं करोति ?
उत्तर:
(क) मयूरौ
(ख) चत्वारः
(ग) द्विचक्रिकया
(घ) गृहेषु
(ङ) प्रकाशं

पूर्णवाक्येन उत्तरत
(क) वटवृक्षे कः उपविशति ?
(ख) कपोताः किम् खादन्ति?
(ग) पुष्पाणि कुत्र विकसन्ति ?
(घ) सरोवरः कुत्र अस्ति ?
उत्तर:
(क) वट वृक्षे वानरः उपविशति
(ख) कपोताः अन्नकणान् खादन्ति।
(ग) पुष्पाणि उद्याने विकसन्ति।
(घ) सरोवरः उद्यानस्य समीपे अस्ति।

अधोलिखितानां गद्यांशं पठित्वा यथा निर्देश प्रश्नान्
उत्तर:
एतत् उद्यानम्। अत्र एकः वटवृक्षः अस्ति। वटवृक्षस्य उपरि द्वौ वानरौ उपविशतः। तत्र एव द्वे चटके स्तः, ते मधुरं कूजतः त्रयः शुकाः अपि तत्र सन्ति। वृक्षस्य अधः चत्वारः मयूराः नृत्यन्ति। समीपे एव चतस्रः बालिकाः क्रीडन्ति। पञ्च महिलाः वार्तालापं कुर्वन्ति। षट् पुरुषाः भ्रमणं कुर्वन्ति। कोणे एकः चत्वरः अस्ति। तत्र सप्त कपोताः अन्नकणान् खादन्ति। सम्मुखं पुष्पपादपानां पङ्क्तिः अस्ति। तत्र अष्ट पुष्पाणि विकसन्ति। उद्यानस्य त्रीणि द्वाराणि सन्ति। बहिर्भागे नव द्विचक्रिकाः सन्ति। उद्यानस्य समीपे एकः सरोवरः अस्ति। तत्र दश कमलानि विकसन्ति। उद्यानस्य दृश्यं मनोहरम् अस्ति।

प्रश्न 1.
एकपदेन उत्तरत
(क) वटवृक्षस्य उपरि कौ उपविशतः?
(ख) पञ्च महिलाः काः कुर्वन्ति ?
(ग) उद्यानस्य कोणे कः अस्ति?
(घ) उद्यानस्य समीपे कः अस्ति?
उत्तर:
(क) वानरौ,
(ख) वार्तालापं,
(ग) चत्वरः,
(घ) सरोवरः

प्रश्न 2.
पूर्णवाक्येन उत्तरत
(क) वटवृक्षः कुत्र अस्ति?
(ख) चत्वारः मयूराः कुत्र नृत्यन्ति ?
उत्तर:
(क) वटवृक्षः उद्याने अस्ति।
(ख) चत्वारः मयूराः उद्याने स्थित वृक्षस्य अधः नृत्यन्ति।

मूल अंश, शब्दार्थ एवं हिन्दी अनुवाद ।
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 8

शब्दार्थाः – बालकः = लड़को। बालिका = लड़की। । विमाने = हवाईजहाज। नौकाः = नावें । अजाः = बकरियाँ। द्विचक्रिकाः = साइकिलें ।

हिन्दी अनुवाद –
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 9

हिन्दी अनुवाद –
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 10

शब्दार्थाः – शुकाः = तोते। चटका = चिड़ियाँ (बहुतसी)। पर्णानि = पत्ते । उष्ट्राः = ऊँट (बहुत से)। सिक्थवर्तिकाः = मोमबत्तियाँ। चमसा = चम्मचे। घटिकाः = घड़ियाँ । पिपीलिकाः = र्चीटियाँ। कुञ्चिकाः = चाबियाँ।
पश्यत, पठतअवगच्छत च (देखिए, पढ़िए और जानिए-) एतत् उद्यानम् …………………. दृश्यं मनोहरम् अस्ति।
शब्दार्थाः – वटवृक्षस्य = बरगद के पेड़ के। उपविशतः = बैठे हैं। मधुरं = मीठा । मयुराः = मोर। नृत्यन्ति = नाचते हैं। वार्तालाप = बातचीत । कोणे = कोने में । चत्वरः = चबूतरा। अन्नकणान् = अन्न के दाने। द्विचक्रिकाः = साइकिलें मनोहरम् = आकर्षक।
हिन्दी अनुवाद – यह बगीचा है। यहाँ एक बरगद का पेड़ है। बरगद पेड़ के ऊपर दो बन्दर बैठे हैं। वहाँ ही दो चिड़ियाँ हैं। वे दोनों मधुर कुँजती हैं अर्थात् मीठा बोलती हैं। तीन तोते भी वहाँ हैं। पेड़ के नीचे चार मोर नाच रहे हैं। पास में ही चार लड़कियाँ खेल रही हैं। पाँच महिलाएँ बातचीत कर रही हैं। छः मनुष्य घूम रहे हैं। कोने में एक चबूतरा है। वहाँ सात कबूतर अनाज के दाने खा रहे हैं। सामने फूलों के पेड़ों की पंक्ति हैं। वहाँ आठ फूल खिले रहे हैं। बगीचे के तीन दरवाजे हैं। बाहरी भाग में नौ साइकिलें हैं। बगीचे के पास एक तालाब है। वहाँ दस कमल खिल रहे हैं। बगीचे का दृश्य आकर्षक है।

आगच्छन्तु वयं रेलयानं पश्यामः – (आइए हम सब रेल देखते हैं-)
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 11

हिन्दी अनुवाद – रेल में पहला बालक पवन है।
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् 12

We hope the RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम् will help you. If you have any query regarding Rajasthan Board RBSE Class 6 Sanskrit Chapter 10 संख्याज्ञानम्, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

Share this:

  • Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
  • Click to share on Twitter (Opens in new window)
  • Click to share on Facebook (Opens in new window)

Related

Filed Under: Class 6

Reader Interactions

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Primary Sidebar

Recent Posts

  • RBSE Solutions for Class 6 Maths Chapter 6 Decimal Numbers Additional Questions
  • RBSE Solutions for Class 11 Psychology in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 11 Geography in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 3 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 3 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Maths in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 4 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 4 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 4 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium

Footer

RBSE Solutions for Class 12
RBSE Solutions for Class 11
RBSE Solutions for Class 10
RBSE Solutions for Class 9
RBSE Solutions for Class 8
RBSE Solutions for Class 7
RBSE Solutions for Class 6
RBSE Solutions for Class 5
RBSE Solutions for Class 12 Maths
RBSE Solutions for Class 11 Maths
RBSE Solutions for Class 10 Maths
RBSE Solutions for Class 9 Maths
RBSE Solutions for Class 8 Maths
RBSE Solutions for Class 7 Maths
RBSE Solutions for Class 6 Maths
RBSE Solutions for Class 5 Maths
RBSE Class 11 Political Science Notes
RBSE Class 11 Geography Notes
RBSE Class 11 History Notes

Copyright © 2023 RBSE Solutions

 

Loading Comments...