• Skip to main content
  • Skip to secondary menu
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • RBSE Model Papers
    • RBSE Class 12th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 10th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 8th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 5th Board Model Papers 2022
  • RBSE Books
  • RBSE Solutions for Class 10
    • RBSE Solutions for Class 10 Maths
    • RBSE Solutions for Class 10 Science
    • RBSE Solutions for Class 10 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 10 English First Flight & Footprints without Feet
    • RBSE Solutions for Class 10 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 10 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 10 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 10 Physical Education
  • RBSE Solutions for Class 9
    • RBSE Solutions for Class 9 Maths
    • RBSE Solutions for Class 9 Science
    • RBSE Solutions for Class 9 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 9 English
    • RBSE Solutions for Class 9 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 9 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 9 Physical Education
    • RBSE Solutions for Class 9 Information Technology
  • RBSE Solutions for Class 8
    • RBSE Solutions for Class 8 Maths
    • RBSE Solutions for Class 8 Science
    • RBSE Solutions for Class 8 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 8 English
    • RBSE Solutions for Class 8 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 8 Sanskrit
    • RBSE Solutions

RBSE Solutions

Rajasthan Board Textbook Solutions for Class 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 and 12

  • RBSE Solutions for Class 7
    • RBSE Solutions for Class 7 Maths
    • RBSE Solutions for Class 7 Science
    • RBSE Solutions for Class 7 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 7 English
    • RBSE Solutions for Class 7 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 7 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 6
    • RBSE Solutions for Class 6 Maths
    • RBSE Solutions for Class 6 Science
    • RBSE Solutions for Class 6 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 6 English
    • RBSE Solutions for Class 6 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 5
    • RBSE Solutions for Class 5 Maths
    • RBSE Solutions for Class 5 Environmental Studies
    • RBSE Solutions for Class 5 English
    • RBSE Solutions for Class 5 Hindi
  • RBSE Solutions Class 12
    • RBSE Solutions for Class 12 Maths
    • RBSE Solutions for Class 12 Physics
    • RBSE Solutions for Class 12 Chemistry
    • RBSE Solutions for Class 12 Biology
    • RBSE Solutions for Class 12 English
    • RBSE Solutions for Class 12 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 12 Sanskrit
  • RBSE Class 11

RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः

March 28, 2019 by Fazal Leave a Comment

RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः is part of RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit. Here we have given Rajasthan Board RBSE Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः.

Board RBSE
Textbook SIERT, Rajasthan
Class Class 6
Subject Sanskrit
Chapter Chapter 4
Chapter Name अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः
Number of Questions 18
Category RBSE Solutions

Rajasthan Board RBSE Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः

पाठ्य पुस्तक के प्रश्नोत्तर

प्रश्न 1.
चित्रं दृष्ट्वा नाम लिखत
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 1

प्रश्न 2.
चित्रं दृष्ट्वा उचितं वचन-प्रयोगं कुरुत
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 2
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 3

प्रश्न 3.
चित्रं दृष्ट्वा उचित-क्रियापदेन रिक्तस्थानानि पूरयत
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 4

प्रश्न 4.
उदाहरणानुसारं रिक्तस्थानानि पूरयत|
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 5

प्रश्न 5.
क्रियापदानाम् उचित-वचनरूपैः रिक्तस्थानानि पूरयेत- .
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 6

प्रश्न 6.
कोष्ठकात् उचितं क्रियापदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(क) शकटं …….. । (चलन्ति/चलति/चलतः)
(ख) मित्रे ……..। (आगच्छत:/आगच्छन्ति/आगच्छति)
(ग) पुस्तकानि ……..। (सन्ति/अस्ति/स्तः) (घ) पर्णं ……..। (पतन्ति/पतत:/पतति)
(ङ) व्यजनानि ……..। (भ्रमति/भ्रमन्ति/भ्रमतः)
उत्तर:
(क) चलति
(ख) आगच्छतः
(ग) सन्ति
(घ) पतति
(ङ) भ्रमन्ति

प्रश्न 7.
कोष्ठके प्रदत्त-शब्दस्य उचितं वचनप्रयोगं कृत्वा वाक्यानि पूरयत-(कोष्ठक में दिए शब्दों के उचित वचन प्रयोग करके वाक्यों को पूर्ण कीजिए-) यथा-फले पततः। (फलम्) ।
(क) ….. अस्ति (उपनेत्रम्)
(ख) …. भ्रमन्ति। (व्यजनम्)
(ग) … विकसतः (कमलम्)
(घ) …. चलति । (रेलयानम्)
(ङ) …. सन्ति (सोपानम्)।
उत्तर:
(क) उपनेत्रम्
(ख) व्यजनानि
(ग) कमले
(घ) रेलयानम्
(ङ) सोपानानि

प्रश्न 8.
चित्रं दृष्ट्वा उचितं पद लिखत-(चित्र देखकर उचित पद लिखिए-)
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 7

योग्यता-विस्तारः

प्रश्न 1.
ध्यान से पढ़े और समझेंफ् + अ + ल् + अ = फल (फल + म् = फलम्)
प् + उ + ष् + प् + अ = पुष्प (पुष्प + म् = पुष्पम्)
प्+उ+स्+त्+अ+क्+अ = पुस्तक (पुस्तक+म् = पुस्तकम्)
ये सभी नपुंसकलिंग शब्द हैं। इनके अंत में ‘अ’ (अकार:) है। अतः ये अकारान्त नपुंसकलिंग शब्द हैं। जिन नपुंसकलिंग शब्दों के अन्त में अकार होता है, वे अकारान्त नुपंसकलिंग शब्द होते हैं। यथा-फलम् (फल), पुष्पम् (पुष्प), चित्रम् (चित्र) इत्यादयः।

प्रश्न 2.
दूसरे, तीसरे, चौथे पाठ से आपने विविध शब्दों का परिचय प्राप्त किया।

प्रश्न 3.
इन शब्दों के तीन वचनों के रूप भी पढ़िए
यथा –    एकवचनम्     द्विवचनम्     बहुवचनम्

बालकः         बालकौ        बालकाः
बालिका        बालिके        बालिकाः
लेखनी          लेखन्यौ        लेखन्यः
फलम्          फले            फलानि

ये सभी प्रथमा विभक्ति के रूप हैं।

प्रश्न 4.
जो क्रिया करता है, वह कर्ता होता है। कर्ता जिस शब्द में होता है उस शब्द में प्रथमा विभक्ति होती है। प्रथमा विभक्ति के अनुसार ही क्रिया का प्रयोग होता है। प्रथमा विभक्ति के रूप जिस वचन में होते हैं, क्रिया का रूप भी उन्हीं वचनों में होता है।)
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 8
जानें – संस्कृत में सात विभीक्तयाँ होती हैं।

  1. प्रथमा विभक्तिः
  2. द्वितीया विभक्तिः
  3. तृतीया विभक्तिः
  4. चतुर्थी विभक्तिः
  5. पञ्चमी विभक्ति:
  6. षष्ठी विभक्तिः
  7. सप्तमी विभक्तिः

प्रश्न 5.
आपके परिवेश (वातावरण) में जिनके नाम अकारान्त नपुंसकलिंग में हैं, उनके नाम लिखिए।
उत्तर:
उपनेत्रम्, पुस्तकम्, रेलयानम्, चक्रम्, तिलकम्, कङ्कणम् ।

वर्ण-विलासः

ध्यान से पढ़िए
RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः 9
द् + व् + आ + र् + अ + म् = द्वारम्
ग् + ऋ + ह् + अ + म् = गृहम्
ख् + आ + द् + अ + त् + इ = खादति
तिलकम्, मुकुटम्, कङ्कणम्, पञ्जरम्, विकसन्ति इन पदों के भी  वर्ण विच्छेद कीजिए
उत्तर:
तिलकम् – त् + इ + ल् + अ + क् + अ + म्
मुकुटम् – म् + उ + क् + उ + ट् + अ + म्
कङ्कणम् – क् + अ + ङ् + क् + अ + + अ + म्
पञ्जरम् – प् + अ + ञ् + ज् + अ + र् + अ + म्
विकसन्ति – व् + इ + क् + अ + + अ + + + इ

अब्य महत्वपूर्ण प्रश्नोत्तर

बहुविकल्पीय प्रश्न

प्रश्न 1.
उपनेत्रम् पदस्य अर्थः अस्ति
(क) छात्रा
(ख) आँखें
(ग) चश्मा
(घ) सीढ़ियाँ
उत्तर:
(ग) चश्मा

प्रश्न 2.
कमलम्’ पदे विभक्ति अस्ति
(क) पंचमी
(ख) प्रथमा
(ग) तृतीया
(घ) चतुर्थी
उत्तर:
(ख) प्रथमा

उपयुक्तं शब्दं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
रेलयानम्, कमले, व्यजनानि
(क) विकसतः।
(ख) “चलति।
(ग) “भ्रमन्ति।
उत्तर:
(क) कमले
(ख) रेलयानम्
(ग) व्यजनानि

शब्द परिचयः
मन्दिरम् (मन्दिर)          गृहम् (घर)                      द्वारम् (दरवाजा)
सोपानम् (सीढ़ियाँ)       तिलकम् (तिलक)              उपनेत्रम् (चश्मा)
कङ्कतम् (कंघा)            छत्रम् (छाता)                   व्यजनम् (पंखा)
क्रीडनकम् (खिलौना)   पुस्तकम् (पुस्तक)              मुकुटम् (मुकुट)।
आसनम् (आसन)        कृष्णफलकम् (श्यामपट्ट)     कङ्कणम् (कड़ा)
करवस्त्रम् (रूमाल)     पञ्जरम् (पिंजड़ा)                 दूरदर्शनम् (दूरदर्शन)
सङ्गणकम् (कम्प्यूटर) सीवनयन्त्रम् (सिलाई मशीन)  चक्रम् (पहिया)
शकटम् (बैलगाड़ी)     रेलयानम् (रेलगाड़ी)             विमानम् (जहाज)
पर्णम् (पत्ता)              फलम् (फल)                      नारिकेलम् (नारियल)
नीडम् (घोंसला)         कमलम् (कमल)                  पुष्पम् (फूल)

वचन-प्रयोगः
कमलम् (कमल)         कमले (दो कमल)            कमलाः (अनेक कमल)
फलम् (फल)              फले (दो फल)                 फलाः (बहुत से फल)
पुस्तकम् (पुस्तक)       पुस्तके (दो पुस्तक)           पुस्तकानि (अनेक पुस्तके)
उपनेत्रम् (चश्मा)         उपनेत्रे (दो चश्में)             उपनेत्राणि ( अनेक चश्मे)
छत्रम् (छाता)              छत्रे (दो छाते)                  छत्राणि (अनेक छाते)

क्रिया-प्रयोगः

  • फलं पतति । (फल गिरता है।) फले पतत:। (दो फल गिरते हैं।) फलानि पतन्ति । (अनेक फल गिरते हैं।)
  • पुष्पं विकसति । (फूल खिलता है।) पुष्पे विकसतः। (दो फूल खिलते हैं।) पुष्पाणि विकसन्ति । (अनेक फूल खिलते हैं।)
  • कारयानं चलति । (कार चलती है।) कारयाने चलतः। (दो कारें चलती हैं।) कारयानानि चलन्ति । ( अनेक कारें चलती हैं।)
  • व्यजनं भ्रमति। (पंखा घूमता है।) व्यजने भ्रमतः। (दो पंखे घूमते हैं।) व्यजनानि भ्रमन्ति। (अनेक पंखे घूमते हैं।)
  • शकटं गच्छति । (बैलगाड़ी जाती है।) शकटे गच्छतः। (दो बैलगाड़ी जाती हैं।) शकटानि गच्छन्ति । ( अनेक बैलगाड़ियाँ जाती हैं।)
  • पुस्तकम् अस्ति। (पुस्तक है।) पुस्तके स्त:। (दो पुस्तकें हैं।) पुस्तकानि सन्ति। (अनेक पुस्तकें हैं।)
  • मित्रम् आगच्छति । (मित्र आता है।) मित्रे आगच्छतः। (दो मित्र आते हैं।) मित्राणि आगच्छन्ति । ( अनेक मित्र आते हैं।)
  • पर्ण पतति । (पत्ता गिरता है।) पर्णे पततः। (दो पत्ते गिरते हैं।) पर्णानि पतन्ति । ( अनेक पत्ते गिरते हैं।)

We hope the RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः will help you. If you have any query regarding Rajasthan Board RBSE Class 6 Sanskrit Chapter 4 अकारान्त-नपुंसकलिङ्गशब्दप्रयोगः, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

Share this:

  • Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
  • Click to share on Twitter (Opens in new window)
  • Click to share on Facebook (Opens in new window)

Related

Filed Under: Class 6

Reader Interactions

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Primary Sidebar

Recent Posts

  • RBSE Solutions for Class 6 Maths Chapter 6 Decimal Numbers Additional Questions
  • RBSE Solutions for Class 11 Psychology in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 11 Geography in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 3 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 3 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Maths in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 4 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 4 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 4 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium

Footer

RBSE Solutions for Class 12
RBSE Solutions for Class 11
RBSE Solutions for Class 10
RBSE Solutions for Class 9
RBSE Solutions for Class 8
RBSE Solutions for Class 7
RBSE Solutions for Class 6
RBSE Solutions for Class 5
RBSE Solutions for Class 12 Maths
RBSE Solutions for Class 11 Maths
RBSE Solutions for Class 10 Maths
RBSE Solutions for Class 9 Maths
RBSE Solutions for Class 8 Maths
RBSE Solutions for Class 7 Maths
RBSE Solutions for Class 6 Maths
RBSE Solutions for Class 5 Maths
RBSE Class 11 Political Science Notes
RBSE Class 11 Geography Notes
RBSE Class 11 History Notes

Copyright © 2023 RBSE Solutions

 

Loading Comments...