• Skip to main content
  • Skip to secondary menu
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • RBSE Model Papers
    • RBSE Class 12th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 10th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 8th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 5th Board Model Papers 2022
  • RBSE Books
  • RBSE Solutions for Class 10
    • RBSE Solutions for Class 10 Maths
    • RBSE Solutions for Class 10 Science
    • RBSE Solutions for Class 10 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 10 English First Flight & Footprints without Feet
    • RBSE Solutions for Class 10 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 10 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 10 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 10 Physical Education
  • RBSE Solutions for Class 9
    • RBSE Solutions for Class 9 Maths
    • RBSE Solutions for Class 9 Science
    • RBSE Solutions for Class 9 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 9 English
    • RBSE Solutions for Class 9 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 9 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 9 Physical Education
    • RBSE Solutions for Class 9 Information Technology
  • RBSE Solutions for Class 8
    • RBSE Solutions for Class 8 Maths
    • RBSE Solutions for Class 8 Science
    • RBSE Solutions for Class 8 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 8 English
    • RBSE Solutions for Class 8 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 8 Sanskrit
    • RBSE Solutions

RBSE Solutions

Rajasthan Board Textbook Solutions for Class 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 and 12

  • RBSE Solutions for Class 7
    • RBSE Solutions for Class 7 Maths
    • RBSE Solutions for Class 7 Science
    • RBSE Solutions for Class 7 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 7 English
    • RBSE Solutions for Class 7 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 7 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 6
    • RBSE Solutions for Class 6 Maths
    • RBSE Solutions for Class 6 Science
    • RBSE Solutions for Class 6 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 6 English
    • RBSE Solutions for Class 6 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 5
    • RBSE Solutions for Class 5 Maths
    • RBSE Solutions for Class 5 Environmental Studies
    • RBSE Solutions for Class 5 English
    • RBSE Solutions for Class 5 Hindi
  • RBSE Solutions Class 12
    • RBSE Solutions for Class 12 Maths
    • RBSE Solutions for Class 12 Physics
    • RBSE Solutions for Class 12 Chemistry
    • RBSE Solutions for Class 12 Biology
    • RBSE Solutions for Class 12 English
    • RBSE Solutions for Class 12 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 12 Sanskrit
  • RBSE Class 11

RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 प्रेरणापुञ्जः विवेकानन्दः

June 7, 2019 by Safia Leave a Comment

Rajasthan Board RBSE Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 प्रेरणापुञ्जः विवेकानन्दः

RBSE Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 पाठ्य-पुस्तकस्य अभ्यास प्रश्नोत्तराणि

1. दत्तेषु विकल्पेषु उचितविकल्पस्य क्रमांक कोष्ठके लिखत।

(क) नरेन्द्रस्य जन्म कदा अभवत्?
(च) 1863
(छ) 1873
(ज) 1883
(झ) 1893
उत्तराणि:
(च) 1863

(ख) नरेन्द्रस्य पितामहः कः आसीत्?
(च) रमाशंकरः
(छ) रामकृष्णः
(ज) सुरेन्द्रनाथः
(झ) दुर्गाचरणः
उत्तराणि:
(झ) दुर्गाचरणः

(ग) खेतडीमहाराज तस्य आसीत्
(च) गुरुः
(छ) मित्रम्
(ज) भक्तः
(झ) मार्गदर्शकः
उत्तराणि:
(ज) भक्तः

(घ) विवेकानन्दानुसारेण शीघ्रमेव का नष्टा भविष्यति?
(च) सद्भावना
(छ) दरिद्रता
(ज) सम्पन्नता
(झ) देशभक्तिः
उत्तराणि:
(छ) दरिद्रता

2. अधोलिखितान् प्रश्नान् एकेन पदेन उत्तरत।

(क) नरेन्द्रस्य जन्म कस्मिन् नगरे अभवत्?
(ख) दुर्गाचरणः कस्य पितामहः?
(ग) 1881 तमे ख्रिस्ताब्दे नरेन्द्रः प्रथमवारं केन। मिलितवान्?
(घ) केषां सेवा भगवसेवा?
(ड) “सर्वं खल्विदं ब्रह्मः’ इति कस्य उपदेश:?
(च) विश्वधर्ममहासभा कुत्र आयोजिता?
उत्तराणि:
(क) कोलकातानगरे
(ख) विवेकानन्दस्य
(ग) परमहंसेन
(घ) दीन-दु:खीनाम्
(ङ) विवेकानन्दस्य
(च) अमेरिकादेशे।

3. अधोलिखितान् प्रश्नान् पूर्णवाक्येन उत्तरत –

(क) कस्मिन् पर्वणि नरेन्द्रः जन्म अलभत्?
उत्तरम्:
मकरसंक्रान्तिपर्वणि नरेन्द्रः जन्म अलभत्।

(ख) नरेन्द्रस्य पितरौ कौ?
उत्तरम्:
नरेन्द्रस्य पितरौ भुवनेश्वरी देवी विश्वनाथदत्त: च आस्ताम्।

(ग) नरेन्द्रस्य मनसि कः प्रश्नः आसीत्?
उत्तरम्:
नरेन्द्रस्य मनसि ईश्वरः अस्ति न वा इति प्रश्न: आसीत्।

(घ) कस्य आग्रहेण नरेन्द्रः विवेकानन्दः अभवत्?
उत्तरम्:
खेतडी महाराजस्य आग्रहेण नरेन्द्रः विवेकानन्दः अभवत्।

(ड) महासभायां तस्य भाषणस्य मूलतत्वं किमासीत्?
उत्तरम्:
महासभायां तस्य भाषणस्य मूलतत्वं सार्वभौमिक सहिष्णुता एव स्वीकृतिः आसीत्।

(च) विवेकानन्दः कं एकमात्रं देवः घोषितवान्?
उत्तरम्:
विवेकानन्दः राष्ट्रम् एकमात्रं देवः घोषितवान्।

4. रेखांकितपदान् आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत –

(क) नरेन्द्रः बाल्यकालादेव तीक्ष्णबुद्धिः आसीत्।
उत्तरम्:
नरेन्द्रः बाल्यकालादेव कीदृशः आसीत्?

(ख) तस्य मनसि दीनदरिद्रानु प्रति करुणा उत्पन्ना।
उत्तरम्:
तस्य मनसि कान् प्रति करुणा उत्पन्ना?

(ग) खेतडीमहाराजस्य आग्रहेण सः विवेकानन्दः इति नाम अधारयत्।
उत्तरम्:
खेतडीमहाराजस्य आग्रहेण सः किम् नाम अधारयत्?

(घ) मतभेदं त्यक्त्वा स्वशक्तिं धारयन्तु।
उत्तरम्:
मतभेदं त्यक्त्वा किं धारयन्तु?

(ड) सः राष्ट्रमेव एकमात्र देवः घोषितवान्।
उत्तरम्:
स: राष्ट्रमेव किम् घोषितवान्?

(च) दरिद्रो देवो भवः।
उत्तरम्:
कः देवो भवः।

5. निम्नांकितपदानां विलोमपदानि पाठात् चित्वा लिखत –
उत्तरम्:
RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 प्रेरणापुञ्जः विवेकानन्दः 1

6. निम्नांकितपदेषु प्रकृति प्रत्ययं च लिखत –
उत्तरम्:
(क) भवितुम् = भू + तुमुन्
(ख) श्रेष्ठतमम् = श्रेष्ठ + तमप्
(ग) ज्ञातुम् = ज्ञा + तुमुन्
(घ) लब्धुम् = लभ् + तुमुन्
(ड) पटुतरः = पटु + तरम्
(च) संबोध्य = सम् + बुध् + ण्यत्, सम् + बुध् + णिच् + ल्यप्

7. निम्नांकितपदेषु कर्तृपदं क्रियापदं च लिखत –

(क) भुवनेश्वरी तस्य नाम ‘वीरेश्वर’ इति कृतवती।
(ख) बालकोऽयम् इतस्तत: अभ्रमत्।
(ग) तस्य अनेकाः अनुभवाः जाताः।
(घ) खेतडीमहाराज: तस्य भक्तः आसीत्।
(ड) तेषां दु:खान् दूरीकर्तुम् सः प्रयत्नं अकरोत्।
(च) एकस्मिन् दिवसे एष: विश्वं कम्पायमानं करिष्यति।
उत्तराणि:
RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 प्रेरणापुञ्जः विवेकानन्दः 2

8. ‘स्वामी विवेकानन्दः’ इति विषयं स्वीकृत्य लघुनिबन्धं लिखत।
उत्तरम्:
स्वामी विवेकानन्दः एकः महापुरुष आसीत्। तस्य जन्म कोलकोतानगरे अभवत्। तस्य मातुः नाम भुवनेश्वरी देवी पितुः नाम च विश्वनाथदत्तः आसीत्। तस्य प्रथमं नाम नरेन्द्र आसीत्। नरेन्द्रः बाल्यकालात् एव पटुः दयालुः विचारशील: च आसीत्। ईश्वरः अस्ति न वा इति शंकासमाधानार्थं स: रामकृष्णपरमहंसस्य समीपं गतवान् तत्रैव तस्य शंकाया: समाधानं अभवत्। परमहंसस्य दिव्यप्रभावेण आकृष्टः सः तस्य शिष्यः अभवत्। सः विश्वधर्ममहासभायां भागं ग्रहीतुम् अमेरिकादेशं गतवान्। तत्र विविधदेशीयान् जनान् उद्दिश्य हिन्दूधर्मविषये भाषणं कृतवान्। तेन सः विश्वप्रसिद्धः अभवत्। तदनन्तरं सः देशविदेशेषु भ्रमणं कृत्वा हिन्दूधर्मस्य प्रसारं कृतवान्। सः भारतीयान् ‘उत्तिष्ठ, जाग्रत, दीनदेवो भव, दरिद्रदेवो भव इति सम्बोधितवान्। अमूल्याः तस्य उपदेशाः, अद्यापि अनुकरणीयाः।

RBSE Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 अन्य महत्वपूर्ण प्रश्नोत्तराणि

अधोलिखित प्रश्नान् संस्कृत भाषयी पूर्णवाक्येन उत्तरत –

प्रश्न 1.
स्वामिविवेकानन्दः कीदृशः संन्यासी आसीत्?
उत्तरम्:
स्वामिविवेकानन्दः राष्ट्रसंन्यासी आसीत्।

प्रश्न 2.
स्वामिविवेकानन्दस्य मातुः नाम किम् आसीत्?
उत्तरम्:
स्वामि विवेकानन्दस्य मातुः नाम भुवनेश्वरी देवी आसीत्।

प्रश्न 3.
स्वामिनः पितुः नाम किम् आसीत्?
उत्तरम्:
स्वामिनः पितुः नाम विश्वनाथ दत्तः आसीत्। :

प्रश्न 4.
स्वामीविवेकानन्दस्य पिता व्यवसायेन कः आसीत्?
उत्तरम्:
स्वामीविवेकानन्दस्य पिता प्रसिद्धः वाक्कीलः आसीत्।

प्रश्न 5.
स्वामीविवेकानन्दः कस्मात् कारणात् मात्रा वीरेश्वर नाम्ना सम्बोधित:?
उत्तरम्:
बालकं शिवस्य प्रसादं मत्वा तस्य नाम वीरेश्वर इति कृतवती।

प्रश्न 6.
बाल्यकाले स्वामीविवेकानन्दस्य किम् नाम आसीत्?
उत्तरम्:
बाल्यकाले स्वामिविवेकानन्दस्य नाम नरेन्द्रनाथ दत्तः आसीत्।

प्रश्न 7.
नरेन्द्रः बाल्यकाले अध्ययने कीदृशः आसीत्?
उत्तरम्:
नरेन्द्रः बाल्यकाले अध्ययने तीक्ष्ण बुद्धिः पटुश्च आसीत्।

प्रश्न 8.
परमहंस: नरेन्द्र कुत्र आगन्तुम् उक्तवान्?
उत्तरम्:
परमहंसः नरेन्द्रं दक्षिणेश्वरी मन्दिरम् आगन्तुम् उक्तवान्।

प्रश्न 9.
रामकृष्ण परमहंसः कस्य प्रतीक्षां कुर्वन् आसीत्?
उत्तरम्:
रामकृष्ण परमहंसः श्रेष्ठ शिष्यस्य प्रतीक्षा कुर्वन् आसीत्।

प्रश्न 10.
परमहंसः नरेन्द्रस्य समीपं गत्वा किम करोत्?
उत्तरम्:
परमहंसः नरेन्द्रस्य समीपं गत्वा रुदन्। तमवलोकयति स्म।

स्थूलपदान् आधृत्य प्रश्न-निर्माणं कुरुत –

प्रश्न 1.
स: कन्याकुमार्थं संकल्पितवान्?
उत्तरम्:
सः कुत्र संकल्पितवान्?

प्रश्न 2.
महाराजस्य सहायतया विवेकानन्द: अमेरिका देशं गतवान्।
उत्तरम्:
कस्य सहायतया विवेकानन्दः अमेरिका देशं गतवान्।

प्रश्न 3.
विश्वधर्म सभायां सः स्व विचारान् स्थापितवान्।
उत्तरम्:
स: कुत्र स्वविचारान् स्थापितवान्?

प्रश्न 4.
जनाः करतल ध्वनिना विवेकानन्दस्य स्वागतं कृतवन्तः।
उत्तरम्:
जनाः कथं विवेकानन्दस्य स्वागतं कृतवंत:?

प्रश्न 5.
सः विश्वबन्धुत्वस्य अवधारणा स्थापितवान्।
उत्तरम्:
सः कस्ये अवधारणा स्थापितवान्?

पाठ परिचय

प्राचीनकाल से भारत जगद्गुरु के रूप से प्रतिष्ठित था। किन्तु कालान्तर में जब भारत के लोगों ने अपना गौरव भुला दिया तब स्वामी विवेकानन्द ने 1893 में मातृभूमि के स्वाभिमान, गौरव और ध्येय को विश्वपटल पर पुनः स्थापित किया। उनके संदेशों से युवाओं में राष्ट्रचेतना जाग्रत हुई। अनेक लोग शिक्षाक्षेत्र, सामाजिक – धार्मिक क्षेत्र एवं स्वतन्त्रता आन्दोलन से जुड़े। विवेकानंद हमारे प्रेरणास्रोत हैं। आज भी उतने ही प्रासंगिक, स्मरणीय एवं अनुकरणीय हैं।

शब्दार्थ एवं हिन्दी – अनुवाद

1. को न जानाति ……………………………… एव आसीत्।

शब्दार्थाः – अद्य = आज, वर्तमान में। अभवत् = हुआ। वाक्कीलः = वकील। रक्ते एव = रक्त में ही। अन्वेष्टुं = खोजने के लिए। शिवस्य प्रसादं मत्वा = शिव को प्रसाद मानकर। इति कृतवती = इस प्रकार किया। बालकोऽयम् = यह बालक।।

हिन्दी – अनुवाद – स्वामी विवेकानन्द को आज कौन नहीं जानता? सन्तशिरोमणि राष्ट्रसंन्यासी इस महापुरुष का जन्म सन् 1863 में जनवरी माह की 12 तारीख को मकरसंक्रान्तिपर्व के अवसर पर गंगा किनारे कोलकाता शहर में एक सम्पन्न परिवार में हुआ था। उनकी माता का नाम भुवनेश्वरी देवी और पिता का नाम विश्वनाथदत्त था। उनके पिता प्रसिद्ध वकील थे। आध्यात्मिकता तो इस बालक के रक्त में ही थी। उनके दादा दुर्गाचरण थे। वे विश्वनाथ के जन्म के बाद ही ईश्वर की खोज में घर छोड़कर चले गये। धर्मपरायणी माता ने बालक को शिवजी का प्रसाद मानकर उसका नाम वीरेश्वर कर दिया किन्तु परिवार और व्यवहार में यह बालक नरेन्द्रनाथदत्त ही था।

2. सः चंचलः ……………………………… च करोति स्म।

शब्दार्थाः – तस्य = उसका। मन्यते स्म = मानती थी। यत् = कि। साक्षात् = प्रत्यक्ष रूप से। यदा – कदा = जब कभी, किसी समय। निपात्य = गिराकर, छिड़ककर।

हिन्दी – अनुवाद – उनका (विवेकानन्द का) व्यवहार चंचल था। उन पर माता की ईश्वरभक्ति तथा आध्यात्मिकता का गहरा प्रभाव था। माता भुवनेश्वरी देवी तो मानती थी कि नरेन्द्र में साक्षात् शिव विराजमान हैं। अतः जब कभी नरेन्द्र बहुत चंचलता करता तो वह उस पर जल डालकर उसे शान्त करती थीं।।

3. नरेन्द्रः बाल्यकालादेव ……………………………… “तत्र गतवान्।

शब्दार्थाः – – बाल्यकालादेव = बचपन से ही। पटुः आसीत् = चतुर था। कथयति स्म = कहता था। कस्यापि = किसी भी। तथ्यस्य = तथ्य पर। करणीयः = करना चाहिए। एतादृशैः = इस प्रकार के। वर्धमानो = बढ़ता हुआ। अभ्रमत् = घूमता था। न संभूतम् = नहीं हुआ। शक्नोति = सकती है, संभव है। आगन्तुम् = आने के लिए। गतवान् = अगच्छत् (गया)।

हिन्दी – अनुवाद – नरेन्द्र बचपन से ही तेज बुद्धि वाला और पढ़ने में चतुर था। वह अपने मित्रों से कहता था कि किसी भी तथ्य का विश्वास उसकी परीक्षा से ही करना चाहिए। ऐसे विचारों के साथ बढ़ता हुआ यह बालक ईश्वर है या नहीं इस प्रश्न के समाधान के लिए इधर – उधर घूमता था। कहीं भी उसकी जिज्ञासा का समाधान नहीं हुआ। तब किसी ने कहा कि रामकृष्ण के पास ही तुम्हारी शंका का समाधान हो सकता है। सन् 1881 में पहली बार वह सुरेन्द्रनाथ के घर पर परमहंस से मिला। तब परमहंस ने नरेन्द्र को दक्षिणेश्वरी मन्दिर आने के लिए कहा। नरेन्द्र भी वहाँ गया।

4. रामकृष्णपरमहंसः ……………………………… अनुभवाः जाताः।

शब्दार्थाः – कुर्वन्नेव = कर रहे थे। तं = उसे। अवलोकयति च = और देखने लगे। दृष्ट्वा = देखकर। विस्मितोऽभवत् = आश्चर्यचकित हो गया। विलम्बेन = बहुत समय बीत जाने के बाद, देर से। आगतः = आये। किं भवान् = क्या आपने। इतोऽपि = यहाँ से भी। जाताः = हुए।

हिन्दी – अनुवाद – रामकृष्ण परमहंस भी श्रेष्ठ शिष्य की प्रतीक्षा कर ही रहे थे। वे नरेन्द्र के पास जाकर रोते हुए उसे देखने लगे। गुरु की आँखों में आँसू देखकर नरेन्द्र चकित हो गये। परमहंस ने उससे कहा। किस कारण से देर से आये। मैं तुम्हारी प्रतीक्षा कर रहा था। नरेन्द्र ने पूछा – क्या आपने ईश्वर को देखा है? गुरु ने उत्तर दिया हाँ मैंने ईश्वर का दर्शन किया है। जैसे मैं तुम्हें देख रहा हूँ वैसे ही अथवा इससे भी स्पष्ट रूप से ईश्वर को देखा है। नरेन्द्र को आश्चर्य हुआ। उसकी जिज्ञासा का समाधान भी हो गया। रामकृष्ण के साथ बार – बार मिलने से उसे अनेक विचित्र अनुभव हुए।

5. शनैः शनैः ……………………………… अमेरिकादेशं गतवान्।

शब्दार्थाः – शनैः शनैः = धीरे – धीरे। तस्य = उसके। जागृता = जागने लगी। भ्रमणं कृतवान् = अभ्रमत्। अंचले = गोद में। तेषां = उनके। आग्रहेण च = आग्रह से। अभवत् = हुए।

हिन्दी – अनुवाद – धीरे – धीरे उसके मन में दीन – दरिद्रों के प्रति दया जागृत होने लगी। उनकी स्थिति को जानने के लिए (उन्होंने) मातृभूमि का भ्रमण किया। नरेन्द्र भारतमाता की गोद में असमानता, छूत – अछूत और भेदभाव को देखकर व्याकुल हो गया। उसने निश्चय किया कि दीन – दुःखियों की सेवा ही भगवान की सेवा है। अब उनके दु:खों को दूर करना ही उनके जीवन का उद्देश्य बन गया। कन्याकुमारी में अन्तिम शिला पर उन्होंने भारत के प्राचीन ज्ञान को विश्वव्यापी करने का संकल्प लिया। यहीं पर वह देशभक्त – संन्यासी और राष्ट्रऋषि हुए। यहीं पर उनकी अमेरिका यात्रा की योजना बनी। खेतड़ीमहाराज उनके भक्त थे और महाराज के आग्रह से नरेन्द्र ने ‘विवेकानन्द’ यह नामं धारण किया। महाराज की सहायता से
विवेकानन्द अमेरिका देश गये।

6. तत्र विश्वधर्ममहासभायां ……………………………… नष्टे भविष्यतः।

शब्दार्थाः – स्थापितवान् = स्थापित किया। यदा = जिस समय। सः = उसने। मम = मेरे। संबोधयामास = संबोधित किया। उत्थाय = उठकर, खड़े होकर। एतैः शब्दैः = इन शब्दों द्वारा। तत्पराः = तत्पर, उत्सुक। आसन् = थे। तेऽपि = वे पश्चिमी भी। नष्टे भविष्यतः = खत्म हो जायेगी।

हिन्दी – अनुवाद – वहाँ विश्वधर्ममहासभा में उन्होंने भारत के धर्मसम्बन्धी, ईश्वरसम्बन्धी ज्ञान और विचारों को स्थापित किया। प्रायः सात हजार लोगों को जब उन्होंने मेरे अमेरिकावासी बहनो – भाइयो’ शब्दों से संबोधित किया उसी समय सभी लोगों ने उठकर तालियों से विवेकानन्द का स्वागत और अभिवादन किया। इन शब्दों से उन्होंने विश्वबन्धुत्व की धारणा को स्थापित किया। जो पाश्चात्य लोग अपने मत को स्थापित करने के लिए तत्पर थे वे भी विवेकानन्द के भक्त हो गये। उनके भाषण का मूलतत्व ‘सार्वभौमिक सहिष्णुता एवं स्वीकृति’ था। भाषण के अन्त में उन्होंने कहा कि शीघ्र ही साम्प्रदायिकता एवं धर्मान्धता का विनाश होगा। भेदभाव और दरिद्रता नष्ट होंगी।

7. भाषणस्य समाप्ते ……………………………… भारतम् आगच्छ त्।

शब्दार्थाः – उत्पन्नाः = उत्पन्न हुई। अनन्तरं सः = बाद में उन्होंने। भ्रमणः विहितः = घूमते हुए। सर्वत्र = सब जगह। प्रायः चत्वारि वर्षाणि यावत् = प्रायः चार वर्षों तक।
आगच्छत् = आ गये।

हिन्दी – अनुवाद – भाषण के समाप्त होने पर जो तालियों की आवाज उत्पन्न हुई उससे उनकी अति प्रसन्नता व्यक्त हुई। बाद में उन्होंने विभिन्न देशों में भ्रमण करके भारत की गौरवपताका को सर्वत्र स्थापित किया। अमेरिका के विभिन्न राज्यों, नगरों में इंग्लैण्ड – न्यूयार्क – डिट्रएट इत्यादि देशों में लगभग चार वर्ष तक घूमकर वह भारत आ गये।

8. अत्रागत्य सः ……………………………… प्राप्यवरान्निबोधत।

शब्दार्थाः – अत्रागत्य = यहाँ भारत आकर। सम्बोध्य उक्तवान् = सम्बोधित करते हुए कहा। मतभेदं त्यक्त्वा = मतभेद त्यागकर। भवितुं शक्नोति = हो सकती है। कृतवान् = किया। कम्पायमानं करिष्यति = कम्पित करेगा। अत्यजत् = त्याग दिया। सर्वं खल्विदं ब्रह्म = यह समस्त जगत् ब्रह्म है।

हिन्दी – अनुवाद – यहाँ आकर उन्होंने युवाओं को संबोधित करते हुए कहा, “मतभेदों को छोड़कर अपनी शक्ति को धारण करें। अपनी शक्ति को जान लेने से ही संसार में क्रान्ति हो सकती है। विवेकानन्द ने भेदभाव को दूर करने के लिए और वैदिकज्ञान की पुनः स्थापना करने के लिए राष्ट्रभ्रमण किया। उन्होंने राष्ट्र को ही एकमात्र देवता घोषित किया। उन्होंने रामकृष्ण की इस उक्ति को सिद्ध कर दिया कि एक दिन यह विश्व को हिलाकर रख देगा। इस महापुरुष ने 1902 ईसवी वर्ष में जुलाई महीने की 4 तारीख को शाम के समय 9 बजकर 10 मिनट पर अपना शरीर त्याग दिया। उनके प्रमुख संदेश और उपदेश थे – दरिद्र के देव बनो। यह सम्पूर्ण जगत ब्रह्म है। उठो – जागो, अपने लक्ष्य को प्राप्त करने के लिए जागरूक रहो।

RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit 

Share this:

  • Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
  • Click to share on Twitter (Opens in new window)
  • Click to share on Facebook (Opens in new window)

Related

Filed Under: Class 9 Tagged With: RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit सरसा Chapter 7 प्रेरणापुञ्जः विवेकानन्दः

Reader Interactions

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Primary Sidebar

Recent Posts

  • RBSE Solutions for Class 6 Maths Chapter 6 Decimal Numbers Additional Questions
  • RBSE Solutions for Class 11 Psychology in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 11 Geography in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 3 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 3 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Maths in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 4 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 4 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 4 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium

Footer

RBSE Solutions for Class 12
RBSE Solutions for Class 11
RBSE Solutions for Class 10
RBSE Solutions for Class 9
RBSE Solutions for Class 8
RBSE Solutions for Class 7
RBSE Solutions for Class 6
RBSE Solutions for Class 5
RBSE Solutions for Class 12 Maths
RBSE Solutions for Class 11 Maths
RBSE Solutions for Class 10 Maths
RBSE Solutions for Class 9 Maths
RBSE Solutions for Class 8 Maths
RBSE Solutions for Class 7 Maths
RBSE Solutions for Class 6 Maths
RBSE Solutions for Class 5 Maths
RBSE Class 11 Political Science Notes
RBSE Class 11 Geography Notes
RBSE Class 11 History Notes

Copyright © 2023 RBSE Solutions

 

Loading Comments...