• Skip to main content
  • Skip to secondary menu
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • RBSE Model Papers
    • RBSE Class 12th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 10th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 8th Board Model Papers 2022
    • RBSE Class 5th Board Model Papers 2022
  • RBSE Books
  • RBSE Solutions for Class 10
    • RBSE Solutions for Class 10 Maths
    • RBSE Solutions for Class 10 Science
    • RBSE Solutions for Class 10 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 10 English First Flight & Footprints without Feet
    • RBSE Solutions for Class 10 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 10 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 10 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 10 Physical Education
  • RBSE Solutions for Class 9
    • RBSE Solutions for Class 9 Maths
    • RBSE Solutions for Class 9 Science
    • RBSE Solutions for Class 9 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 9 English
    • RBSE Solutions for Class 9 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 9 Sanskrit
    • RBSE Solutions for Class 9 Rajasthan Adhyayan
    • RBSE Solutions for Class 9 Physical Education
    • RBSE Solutions for Class 9 Information Technology
  • RBSE Solutions for Class 8
    • RBSE Solutions for Class 8 Maths
    • RBSE Solutions for Class 8 Science
    • RBSE Solutions for Class 8 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 8 English
    • RBSE Solutions for Class 8 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 8 Sanskrit
    • RBSE Solutions

RBSE Solutions

Rajasthan Board Textbook Solutions for Class 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 and 12

  • RBSE Solutions for Class 7
    • RBSE Solutions for Class 7 Maths
    • RBSE Solutions for Class 7 Science
    • RBSE Solutions for Class 7 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 7 English
    • RBSE Solutions for Class 7 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 7 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 6
    • RBSE Solutions for Class 6 Maths
    • RBSE Solutions for Class 6 Science
    • RBSE Solutions for Class 6 Social Science
    • RBSE Solutions for Class 6 English
    • RBSE Solutions for Class 6 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 6 Sanskrit
  • RBSE Solutions for Class 5
    • RBSE Solutions for Class 5 Maths
    • RBSE Solutions for Class 5 Environmental Studies
    • RBSE Solutions for Class 5 English
    • RBSE Solutions for Class 5 Hindi
  • RBSE Solutions Class 12
    • RBSE Solutions for Class 12 Maths
    • RBSE Solutions for Class 12 Physics
    • RBSE Solutions for Class 12 Chemistry
    • RBSE Solutions for Class 12 Biology
    • RBSE Solutions for Class 12 English
    • RBSE Solutions for Class 12 Hindi
    • RBSE Solutions for Class 12 Sanskrit
  • RBSE Class 11

RBSE 10th Sanskrit Model Paper Set 1 with Answers

March 26, 2022 by Prasanna Leave a Comment

Students must start practicing the questions from RBSE 10th Sanskrit Model Papers Set 1 with Answers provided here.

RBSE 10th Sanskrit Model Paper Set 1 with Answers

समय : 2 घण्टा 45 मिनट
पूर्णाक : 80

परीक्षार्थिभ्यः सामान्यनिर्देशाः

  • परीक्षार्थिभ्यः सर्वप्रथमं स्वप्रश्नपत्रोपरि नामाङ्क: अनिवार्यतः लेख्यः।
  • सर्वे प्रश्नाः अनिवार्याः।
  • प्रत्येकस्य प्रश्नस्योत्तरं उत्तरपुस्तिकायामेव देयम्।
  • प्रत्येकस्य प्रश्नभागस्य उत्तरं क्रमानुसारमेकत्रैव लेखितव्यम्।
  • प्रश्नानां अंकभाराणि निम्नानुसाराणि सन्ति: –
खण्ड प्रश्नों की संख्या अंक प्रत्येक कुल अंक भार
खण्ड-अ 1(i से xii) 2 (i से vi) 3 (i से xii) = 30 1 30
खण्ड-ब 4 से 16 = 13 2 26
खण्ड-स 17 से 20 = 4 3 12
खण्ड-द 21 से 23 = 3 4 12

RBSE Solutions

खण्ड – अ

प्रश्न 1.
अधोलिखित प्रश्नानां उचित विकल्पं चिनुत :

(i) बुद्धिमती कुत्र व्याघ्रं ददर्श
(अ) नगरे
(ब) ग्रामे
(स) गहन कानने
(द) प्रदेशे
उत्तर :
(स) गहन कानने

(ii) कं निकषा मृत शरीरेण आसीत्
(अ) तडागे
(ब) नगरे
(स) चतुष्पथे
(द) राजमार्गम्
उत्तर :
(द) राजमार्गम्

(iii) उच्चैः क्रोशितुं कः आरभत्
(अ) ग्रामवासिनः
(ब) चौरः
(स) अतिथिः
(द) न्यायाधीशः
उत्तर :
(ब) चौरः

RBSE Solutions

(iv) वकः कीदृशान् मीनान् क्रूरतया भक्षयति
(अ) उग्र
(ब) विशालकाय
(स) लघ्वा
(द) पुम्भिरात्महितैषिभिः
उत्तर :
(द) पुम्भिरात्महितैषिभिः

(v) वृषभः दीन इति जान्नपि कः तम् नुद्यमानः आसीत्
(अ) देवराजः
(ब) कृषकः
(स) धेनु
(द) गुरुकुले
उत्तर :
(ब) कृषकः

(vi) कुत्र लवकुशयोः पितुः नाम न व्यवह्रियते
(क) तपोवने
(ब) नगरे
(स) विद्यालये
(द) सुराधिपः
उत्तर :
(क) तपोवने

RBSE Solutions

(vii) कस्य मांसं स्थिरी भवति
(क) व्यायामात्
(ब) व्यायामाभिरतस्य
(स) व्यायामः
(द) वराकान्
उत्तर :
(ब) व्यायामाभिरतस्य

(viii) पशुनां अपि कीदृशः ग्रह्यते
(क) भारवहने
(ब) धावने
(स) उदीरितः
(द) भक्षयतः
उत्तर :
(स) उदीरितः

(ix) वसन्तं कः जानाति
(अ) पिकः
(ब) करी:
(स) वायसः
(द) वकः
उत्तर :
(अ) पिकः

RBSE Solutions

(x) ‘शुचि पर्यावरणं’ पाठानुसारेण अहं कस्मै जीवनं कामये
(अ) अस्मद्
(ब) जनाय
(स) मानवाय
(द) देवाय
उत्तर :
(स) मानवाय

(xi) ‘निसर्गे’ शब्दस्यार्थमस्ति
(अ) प्रकृती
(ब) शिलातलौ
(स) तरवे
(द) कामये
उत्तर :
(अ) प्रकृती

(xii) धेनूनाम् माता का
(अ) गंगा
(ब) सुभगा
(स) सुरभिः
(द) देवी
उत्तर :
(स) सुरभिः

RBSE Solutions

प्रश्न 2.
(क) समुचित विभक्ति प्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत:
(i) …………………… अभितः नद्यौ स्तः। (ग्राम)
(ii) साधुः ………….. बधिरः अस्ति। (कर्ण)
उत्तर :
(i) ग्रामम्,
(ii) कर्णाभ्यां।

(ख) कोष्ठके शब्दस्य समुचित रूप प्रयोगेण रिक्तस्थानानि पूरयत –
(iii) …………… सर्वान् पुष्णाति विविधैः प्रकारैः। (इदम्)
(iv) सः ………….. अधितिष्ठति। (हिमालयात्)
उत्तर :
(iii) इदम्,
(iv) हिमालयात्।

(ग) कोष्ठके प्रदत्त प्रकति प्रत्ययायां पदं निर्माय वाक्य परयत
(v) अद्य मानवः सेवाया …………. न जानाति। (महत् + त्व)
(vi) समाजसेवा ………….। (कृ + अनीयर् + टाप्)
उत्तर :
(v) महत्वं,
(vi) करणीया।

RBSE Solutions

प्रश्न 3.
अधोलिखितं अपठित गद्यांशं पठित्वा एतदाधारित प्रश्नानाम् यथानिर्देशं उत्तर लिखत: – (1 x 10 = 10)

देशाटनं मानवायं अतिहितकरम्। देशाटनस्य बहवः गुणाः भवन्ति। नानादेशजलवायु प्रभावेण अस्माकं स्वास्थ्य लाभः भवति। देशान्तर कला कौशल – ज्ञानेन वयं स्वदेशमपि कला कौशल सम्पन्नं कुर्मः अधिकोन्नतस्य देशस्य नागरिकाः प्रायः पर्यटनप्रिया भवन्ति। ब्रिटिश शासनकाले शासकाः भारतीयानाम् देशाटनरुचिं नोत्साहयन्ति स्म। भारतीयाश्च प्रेरणां बिना न किमपि कुर्वन्ति इति सर्वविदितम्। परमधुना न वयं परतन्त्राः, अतः शासकानामेतत् कर्त्तव्यमापद्यते यत्रे भारतीयानां देशाटनं प्रति अभिरुचिं प्रोत्साहयेयः। अधना बहवः भारतीयाश्छात्रा अमरीका इङ्गलैण्ड, रूस प्रभृति देशेषु विविध कला कौशल ज्ञानार्जनाय गताः सन्ति। स्वदेशमागत्य ते स्वोपार्जितज्ञानेन स्वदेशामवश्यमेव उन्नयिष्यन्ति इति जानीमः।

(i) अस्य अनुच्छेदस्य उपयुक्तं शीर्षकं लिखत।
(ii) अस्माकं स्वास्थ्य लाभ: केन भवति?
(ii) देशान्तरकला कौशल ज्ञाननेन वयं कि कुर्मः?
(iv) अद्य शासकानां किं कर्त्तव्यम् आपद्यते?
(v) ‘नागरिकाः प्रायः पर्यटनप्रियाः भवन्ति’ अत्र ‘भवन्ति’ क्रियापदस्य कर्तृपदमस्ति।
(vi) ‘अनेक जनाः’ अत्र विशेषणपदमस्ति।
(vii) ‘ते अध्येतुम् गच्छन्ति’ अत्र ‘ते’ सर्वनामपदस्य संज्ञापद भवति।
(अ) तेन
(ब) अध्येतुम्
(स) गच्छन्ति
(द) छात्रा
(viii) ‘स्वतन्त्रता’ इति पदस्य विलोमार्थक पदम् अस्ति।
(ix) ‘अध्येतुम्’ इति पदस्य हिन्दी अर्थः क?
(x) ‘कुर्वन्ति’ इति पदे लकार – पुरुष – वचनं लिखत।
उत्तर :
(i) देशाटनस्य महत्वम्।
(ii) नानादेश जलवायु प्रभावेण अस्माकं लाभो भवति।
(iii) वयं स्वदेशमपि कला-कौशल सम्पन्नं कुर्मः।
(iv) यत्रे भारतीयानां देशाटनं प्रत्यभि रुचिं प्रोत्साहयेयुः।
(v) नागरिकाः।
(vi) जनाः।
(vii) (द) छात्रा
(viii) परतन्त्रता:
(ix) अध्ययन के लिए
(x) लट्लकार, प्रथम पुरुष, बहुवचन

RBSE Solutions

(xi – xii) अधोलिखित प्रश्नानां उत्तर संस्कृत माध्यमेन लिखत

1. माता सुरभिः किमर्थमश्रूणि मुञ्चति स्म?
अथवा
नराणां प्रथमः शत्रुः कः?
उत्तर :
माता सुरभि: स्वपुत्रं भूमौ पतितं दृष्ट्वा नेत्राभ्याम् अश्रूणि मुञ्चति स्म। अथवा, नराणां क्रोधो हि प्रथमः शत्रुः।

2. अन्ते प्रकृतिमाता प्रविश्य सर्वप्रथमं किं वदति?
अथवा
निर्धन जनः कथं वित्तम् उपार्जितवान् ?
उत्तर :
भोः भोः प्राणिनः यूयं सर्वे एव मे सन्ततिः। कथं मिथः एव कलहं कुर्वन्ति। वस्तुतः सर्वे वन्यजीविनः अन्योन्याश्रिता। अथवा निर्धन: जनः भूरि परिश्रम्य वित्तम् उपार्जितवान्।

खण्ड – ब

लघूत्तरात्मक प्रश्ना:

प्रश्न 4.
अधोलिखित पदयोः सन्धिविच्छेदं कृत्वा संधेः नामापि लिखत : (1 + 1 = 2 )
यदुक्तं, श्वोवा
उत्तर :
यत् + उक्तम् (हल्), श्व: + वा (विसर्ग-उत्व)।

प्रश्न 5.
अधोलिखितपदयोः सन्धिं कृत्वा संधेः नामापि लिखत : (1 + 1 = 2)
चौरः + एव, उद् + ज्वल
उत्तर :
चौर एव (विसर्ग लोप), उज्ज्वल (श्चुत्व सन्धि :)।

RBSE Solutions

प्रश्न 6.
अधोलिखित रेखांकित पदयोः समस्तपदानां विग्रहं कृत्वा समासस्य नामाणि लिखत – (1 + 1 = 2)
(क) नीलकमलं विना सरः न शोभते।
(ख) सः प्रतिदिनं देवालयं गच्छति।
उत्तर :
(क) नीलकमलं-नीलं च तत् कमलम् (कर्मधारय समास)।
(ख) प्रतिदिनं-दिनं दिनम् (अव्ययीभाव समास)।

प्रश्न 7.
अधोलिखित रेखांकित पदयोः विग्रहपदानां समासं कृत्वा समासस्य नामापि लिखत : (1+1 = )
(क) त्वं शक्तिम् अनतिक्रम्य परिश्रमं करोषि।
(ख) रामः च लक्ष्मणः च विश्वामित्रस्य शिष्यौ आस्ताम्।
उत्तर :
(क) यथाशक्ति (अव्ययीभाव समास)
(ख) रामलक्ष्मणौ (द्वन्द्व समास)

प्रश्न 8.
अधोलिखितपदयोः उपसर्ग शब्दं च पृथक् कृत्वा लिखत : (1 + 1 = 2)
(क) अवरोधः
(ख) अपेक्षा।
उत्तर :
(क) अव + रोधः,
(ख) अप + ईक्षा।

RBSE Solutions

प्रश्न 9.
मंजूषायां प्रदत्तैः अव्ययपदैः रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत : (1 + 1 = 2)
(क) हा ……………………………………! अयमपि नाम परसम्पत्या सन्तप्यते। (धिक्/हन्त/प्रति).
(ख) हम्मीरदेवेन …………………………………… युद्धं कृतवान्। (साकं/प्रति/अपि)
उत्तर :
(क) धिक्,
(ख) साकं।

प्रश्न 10.
अधोलिखितौ संख्यावाचिशब्दौ संस्कृते लिखत : (1 + 1 = 2)
188, 1965
उत्तर :
अष्टाशीत्यधिकशतम्,
पञ्चषष्ट्यधिकैकोनविंशतिशतम्।

प्रश्न 11.
अधोलिखितवाक्ययोः रेखाङ्कितपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत : (1 + 1 = 2)
(क) महानगरेषु वाहनानाम् अनन्ताः पङ्क्तयः धावन्ति।
(ख) सुराधिपः ताम् अपृच्छत्।
उत्तर :
(क) कुत्र वाहनानाम् अनन्ताः पङ्क्तयः धावन्ति ?
(ख) कः ताम् अपृच्छत्?

प्रश्न 12.
अधोलिखितश्लोकस्य अन्वयं कुरुत : (1 + 1 = 2)
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः।
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति।।
उत्तर :
हि मनुष्याणं शरीरस्थो महान् रिपुः आलस्यम् (अस्ति) उद्यमसमः बन्धुः न अस्ति यं कृत्वा (मानव:) न अवसीदति।

RBSE Solutions

प्रश्न 13.
अधोलिखितवाक्ययोः शुद्धं कृत्वा लिखत : (1 + 1 = 2)
(क) माम् मिष्टान्नं रोचते।
(ख) विद्यालयस्य अभितः वाटिका।
उत्तर :
(क) मह्यं मिष्टान्नं रोचते।
(ख) विद्यालयम् अभितः वाटिका।

प्रश्न 14.
स्वपाठ्यपुस्तकात् श्लोकद्वयं संस्कृतभाषायाम् लिखत। (2)
उत्तर :
(1) न चैनं सहसाक्रम्य जरा समधिरोहति ।
स्थिरीभवति मांसं च व्यायामाभिरतस्य च।।
(ii) संपत्तौ च विपत्तौ च महतामेकरूपता।
उदये सविता रक्तो रक्तश्चास्तमये तथा।

प्रश्न 15.
‘सौहार्द प्रकृते शोभा’ इति पाठस्य सारांश हिन्दी भाषायां लिखत। (2)
उत्तर :
यह पाठ परस्पर स्नेह एवं मैत्री भाव से पूर्ण व्यवहार हो, इसका बोध कराता है। अब हम देख रहे हैं कि समाज में लोग आत्माभिमानी हो गये, वे आपस में तिरस्कार करते हैं। स्वार्थपूर्ति में लगे हुए वे दूसरों के कल्याण के विषय में कुछ भी नहीं सोचते हैं। उनके जीवन का उद्देश्य अब यह हो गया है-नीच, उच्च और नीच उपायों से फल ही सिद्ध होना चाहिए। अतः समाज में आपस में स्नेह की वृद्धि के लिए इस पाठ में पशु-पक्षियों के माध्यम से समाज में व्यवहार किया हुआ, आत्मसम्मान दिखाते हुये प्रकृति माता के माध्यम से अन्त में निष्कर्ष स्थापित किया कि समय पर सभी का महत्व होता है, सभी एक-दूसरे पर आश्रित हैं। अतः हमें अपने कल्याण के लिए आपस में प्रेम और मैत्रीपूर्ण व्यवहार से रहना चाहिए।

RBSE Solutions

प्रश्न 16.
पाठ्यपुस्तकात् पद्यांशस्य संस्कृते भावार्थ लेखनम् (द्वयो एकस्य) (1 + 1 = 2)
सर्वेष्वृतुष्वहरहः पुम्भिरात्महितैषिभिः।
बलस्यार्धेन कर्त्तव्यो व्यायामो हन्त्यतोऽन्यथा।।
अथवा
बयोबलशरीराणि देशकाला शनानि च।।
समीक्ष्य कुर्याद् व्यायाममन्यथा रोगमाप्नुयात्।।
उत्तर :
संस्कृत भावार्थ-अखिलेषु कालेषु प्रतिदिनं स्वकीयं हिताभिलाषुकै : पुरुषैः आत्मनः शरीरस्य शक्ते : अर्धांशेन एव परिश्रमः . करणीयः। अस्मात् अधिक: व्यायामः मानवं नाशयति। पूर्ण सामर्थ्येन विहितः व्यायाम: व्याधिमामन्ययति।

खण्ड – स

प्रश्न 17.
अधोलिखितस्य गद्यांशस्य सप्रसंगं हिन्दी भाषायाम् अनुवादं करोतु (3)
कश्चित् कृषक: बलीवाभ्यां क्षेत्रकर्षणं कुर्वन्नासीत्। तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बल: जवेन गन्तुमशक्तश्चासीत्। अतः कृषकः तं दुर्बलं वृषभं तोदनेन नुद्यमानः अवर्तत। सः ऋषभः हलमूदवा गन्तुमशक्तः क्षेत्रे पपात। क्रुद्धः कृषीवलः तमुत्थापयितुं बहुवारम् यत्नमकरोत्। तथापि वृषः नोत्थितः।
अथवा
(वृक्षोपरितः – साट्टहासपूर्वकम्) विरम विरम आत्मश्लाघायाः किं न जानासि यत् यदि न स्यान्नरपतिः सम्यङ्नेता ततः प्रजा। अकर्णधारा जलधौ विप्लवेतेह नौरिव।। को न जानाति तव ध्यानावस्थाम्। ‘स्थितप्रज्ञ’ इति व्याजेन वराकान् मीनान् छलेन अधिगृह्य क्रूरतया भक्षयसि। धिक् त्वाम्। तव कारणात् तु सर्वं पक्षिकुलमेवावमानितं जातम्।
उत्तर :
सन्दर्भ-प्रसङ्ग-यह गद्यांश हमारी पाठ्यपुस्तक ‘शेमुषी’ के ‘जननी तुल्यवत्सला’ पाठ से लिया गया है। मूलतः यह पाठ महर्षि वेदव्यास-कृत महाभारत के वनपर्व से संकलित है। इस गद्यांश में दुर्बल बैल के साथ किसान का व्यवहार वर्णित है।

हिन्दी अनुवाद-कोई किसान दो बैलों से खेत जोत रहा था। उन बैलों में से एक शरीर से कमजोर था, तेज गति से चलने में असमर्थ था। अतः किसान उस कमजोर बैल को कष्ट देता हुआ हाँकता रहता था। हल वहन कर चलने में असमर्थ वह खेत में गिर गया। नाराज हुये किसान ने (उसे) उठाने के लिए अनेक बार प्रयत्न किया फिर भी बैल नहीं उठा।

RBSE Solutions

प्रश्न 18.
अधोलिखितस्य पद्यांशस्य सप्रसंगं हिन्दी भाषायाम् अनुवादं करोतु (3)
व्यायाम कुर्वतो नित्यं विरुद्धमपि भोजनम्।
विदग्धमविदग्धं वा निर्दोषं परिपच्यते।।
अथवा
अयि चल बन्धो! खगकुलरव गुञ्जितवनदेशम्।
पुर – कलरव सम्भ्रमितजनेभ्यो धृतसुखसन्देशम्।।
चाकचिक्यजालं को कुर्याज्जीवितरसहरणम्। शुचि …..।।
उत्तर :
सन्दर्भ-प्रसङ्ग- यह श्लोक हमारी शेमुषी पाठ्य पुस्तक के व्यायामः सर्वदा पथ्यः’ पाठ से लिया गया है। यह पाठ आचार्य सुश्रुत-रचित सुश्रुत-संहिता आयुर्वेद ग्रन्थ से सङ्कलित है। इस श्लोक में आचार्य प्रतिपादित करते हैं कि व्यायाम से सब प्रकार का भोजन अच्छी तरह पचता है।

हिन्दी-अनुवाद- रोजाना व्यायाम करने वाले मनुष्य को विपरीत होते हुए भी भली-भाँति पके हुए तथा कम पके हुए भोजन आसानी से बिना परेशानी के पच जाते हैं।

प्रश्न 19.
अधोलिखितस्य नाट्यांशस्य सप्रसंगं हिन्दी भाषायाम् अनुवाद लिखत – (3)
रामः – अहो माहात्म्यम्।
कुशः – जानाम्यहं तस्य नामधेयम्।
रामः – कथ्यताम्।
कुशः – निरनुक्रोशो नाम ………..
रामः – वयस्य, अपूर्वं खलु नामधेयम्।
विदूषकः – (विचिन्त्य) एवं तावत् पृच्छामि निरनुक्रोश इति क एवं भणति ?
कुशः – अम्बा।
अथवा
काकः – आम् सत्यं कथितं त्वया – वस्तुत: वनराजः भवितुं तु अहमेव योग्यः।
पिकः – (उपहसन्) कथं त्वं योग्यः वनराजः भवितुं, यत्र तत्र का का – इति कर्कशध्वनिना वातावरणमाकुलीकरोषि। न रूपम्, न ध्वनिरस्ति कृष्णवर्णम् मेध्यामध्यभक्षकं त्वां कथं वनराजं मन्यामहे वयम्?
उत्तर :
सन्दर्भ-प्रसङ्ग-यह नाट्यांश हमारी ‘शेमुषी’ पाठ्यपुस्तक के ‘शिशुलालनम्’ पाठ से लिया. गया है। मूलतः यह पाठ दिङ्नाग कृत ‘कुन्दमाला’ नाटक से संकलित है। इस नाट्यांश में कुश पिता का नाम निरनुक्रोश (निर्दय) ऐसा बताकर उसके प्रति अपनी क्रोध भावना को प्रकट करता है।

RBSE Solutions

हिन्दी-अनुवाद :
राम – अरे! आश्रम की (कितनी) महानता है।
कुश – मैं उनका नाम जानता हूँ।
राम -कहिए ।
कुश -निर्दय नाम …….।
राम -मित्र, निश्चय ही पहले कभी न सुना हुआ नाम है।

विदूषक-(सोच कर) तो (तुमसे) इस प्रकार पूछना चाहता हूँ (मैं यों पूछना चाहता हूँ) कि ‘निर्दय’ (ऐसा नाम) कौन कहता है? कुश – माताजी।

प्रश्न 20.
क्रमरहितानां षडवाक्यानां क्रमपूर्वकं संयोजनम् कुरुत (3)
1. तदा तस्य मुखस्थ रोटिका अपि जले पतति।
2. एकदा कश्चित् कुक्कुरः एकां रोटिकां प्राप्नोत्।
3. तदाः सः नदीजले स्वप्रतिबिम्बम् अपश्यत्।
4. सः कुक्कुरः रोटिकां प्राप्तुं तेन सह युद्धार्थ मुखम् उद्घाटयति।
5. सः रोटिकां मुखे गृहीत्वा गच्छन् आसीत्।
6. स्वप्रतिबिम्बम् अन्यं कुक्कुरं मत्वा सः तस्य रोटिकां प्राप्तुम् अचिन्तयत्।
अथवा
अधोलिखित पञ्चशब्देषु केचन त्रयाणां शब्दानां संस्कृते वाक्यः निर्माणं कुरुत पूरयित्वा, काननानि, जलदः, पर्यावरणम्, उपसृत्य
उत्तर :
1. एकदा कश्चित् कुक्कुरः एकां रोटिका प्राप्नोत्।
2. सः रोटिकां मुखे गृहीत्वा गच्छन् आसीत्।
3. तदा सः नदीजले स्वप्रतिबिम्बम् अपश्यत्।
4. स्वप्रतिबिम्बम् अन्यं कुक्कुरं मत्वा सः तस्य रोटिकां प्राप्तुम् अचिन्तयत्।
5. सः कुक्कुरः रोटिकां प्राप्तुं तेन सह युद्धार्थ मुखम् उद्घाटयति।
6. तदा तस्य मुखस्था रोटिका अपि जले पतति।
अथवा
पूरयित्वा-वारिद: जलाशयान् पूरयित्वा रिक्तः भवति। काननानि-सीता लक्ष्मणेन सह काननानि द्रष्टुम् अगच्छत्। जलदः-जलदः वर्षति जलं च प्रवहति।

RBSE Solutions

खण्ड – द

प्रश्न 21.
भवान् राजकीय उच्च माध्यमिक विद्यालय भरतपुरस्य दशम्याः कक्षायाः छात्र सुदर्शन अस्ति। अस्वस्थतायाः कारणात् दिवसत्रयस्य अवकाशार्थं एकं प्रार्थना – पत्रं लिखत।
अथवा
भवती कनकग्रामवासिनी रेखा स्वकीयांसखीम अंकितां प्रति संस्कृतभाषाशिक्षणम्’ इति विषये अधोलिखितं पत्रं मञ्जूषापदसहायता पूरयित्वा लिखतु।

मञ्जूषा – कनकग्रामतः, अस्माकम्, इच्छति, रेखा, पृथक्, पठित्वा, प्राप्तम्, सुगन्धम्
(i) ……
दिनाङ्कः 18.03.20 – –

प्रिये अंकिते।
नमस्ते।

भवत्या पत्रं (ii) …………………………..। भवती संस्कृतभाषां पठितुम् (iii) ………………………….. एषा भाषा वैज्ञानिकी। संस्कृतम् (iv) ………………………….. षा। भारतीयसंस्कृतेः संस्कृतं (v) “कर्तुं तथैव न शक्यते यथा पुष्पेभ्य (vi) …………………………..। अतः भवती अपि संस्कृतं पठतु एवं च (vii) प्रचारं करोतु।

भवत्याः प्रिय सखी
(viii) ……
उत्तर :
सेवायाम्,
श्रीमन्तः प्रधानाचार्यमहोदयाः,
रा. उ. मा. वि.,
भरतपुरम्।

विषय:-दिनत्रयस्य अवकाशार्थं प्रार्थना-पत्रम्।

महोदयाः,
सविनयं निवेदयामि यत् अद्य अहं शीतज्वरेण पीडितोऽस्मि। अस्मात् कारणात् अहं दिनत्रयं यावत् विद्यालये उपस्थातुं न शक्नोमि। अतः प्रार्थये यत् दि. 11-5-20….. तः 13-5-20.

… पर्यन्त दिनत्रयस्य अवकाशं स्वीकृत्य मामनुगृहीष्यन्ति भवन्तः।

दिनांक : 11-5-20 ……

भवदाज्ञाकारी शिष्यः
सुदर्शनः
कक्षा 10 (जी)

RBSE Solutions

अथवा

कनकग्रामतः
दिनाङ्कः 18.03.20–

प्रिये अंकिते !
नमस्ते।

भवत्या पत्रं प्राप्तम्। भवती संस्कृतभाषां पठितुम् इच्छति। एषा भाषा वैज्ञानिकी। संस्कृतम् अस्माकं देशस्य प्रसिद्धा भाषा। भारतीयसंस्कृते: संस्कृतं पृथक् कर्तुं तथैव न शक्यते यथा पुष्पेभ्य: सुगन्धम्। अतः भवती अपि संस्कृतं पठतु एवं च पठित्वा प्रचारं करोतु।

भवत्याः प्रियसखी
रेखा।

प्रश्न 22.
मञ्जूषातः उचितानि पदानि गृहीत्वा ‘मित्र संभाषणम्’ इति विषय रिक्तस्थानानि पूरयित्वा लिखत – (4)
मञ्जूषा – – विद्यालयम्, भवतः, गोविन्दः, कुतः, आगच्छामि, अहम्, सप्तवादने, पठति।
(i) ………………………………………. नाम किम् ?
(ii) मम नाम ………………………………………. ।
(iii) भवान् ………………………………………. आगच्छति ?
(iv) अहं गृहतः ………………………………………. ।
(v) भवान् कदा ………………………………………. गच्छति।
(vi) अहं प्रातः ………………………………………. विद्यालयं गच्छामि।
(vii) विद्यालये किं किं ………………………………………. ।
(viii) ………………………………………. गणित, विज्ञानं, संस्कृतमित्यादिविषयान् पठामि।
अथवा
चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषायां प्रदत्तशब्दानां सहायतया ‘अस्माकं जीवने वृक्षाणाम् उपयोगिता’ इति विषये षडवाक्यानि निर्माय लिखतु।

मञ्जूषा – अस्मिन् युगे, उपयोगिता, प्राणवायुं, पर्यावरणं, दृश्यते, फलानि, प्राप्नुम; छाया, काष्ठानि, खगाः, वृक्षाणां कर्तनं नैव।
RBSE 10th Sanskrit Board Model Paper 1 with Answers 1
उत्तर :
(i) भवतः नाम किम् ?
(ii) मम नाम गोविन्दः।
(iii) भवान् कुतः आगच्छति ?
(iv) अहं गृहतः आगच्छामि।
(v) भवान् कदा विद्यालयम् गच्छति।
(vi) अहं प्रातः सप्तवादने विद्यालयं गच्छामि।
(vii) विद्यालये किं किं पठति।
(viii) अहं गणित, विज्ञानं, संस्कृतमित्यादिविषयान् पठामि।

अथवा

  • अस्मिन् युगे वृक्षाणाम् अत्यधिक महत्वं अस्ति।
  • वृक्षाः अस्मभ्यम् प्राणवायु प्रयच्छन्ति।
  • वृक्षः पर्यावरणं शुद्धं भवति।
  • वृक्षाः अस्मभ्यम् छाया यच्छन्ति।
  • खगाः वृक्षेषु तिष्ठन्ति।
  • जनाः वृक्षाणां कर्तनं नैव कुर्यः।

RBSE Solutions

प्रश्न 23.
अधोलिखितेषु वाक्येषु केषाञ्चन चतुर्णा वाक्यानां संस्कृतभाषया अनुवादं करोतु (4)
(1) बंदर फल खाता है।
(2) वे सब चित्र देखेंगे।
(3) प्रमिला खाना पकायेगी।
(4) हाथी गाँव को जाता है।
(5) बालक पाठ याद करता है।
(6) हमने झूठ नहीं बोला।
उत्तर :
(1) कपिः फलं भक्षयति।
(2) ते चित्रं द्रक्ष्यन्ति।
(3) प्रमिला भोजनं पक्ष्यति।
(4) गजः ग्रामं गच्छति।
(5) बालकः पाठं स्मरति।
(6) वयम् असत्यं न अवदाम।

Share this:

  • Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
  • Click to share on Twitter (Opens in new window)
  • Click to share on Facebook (Opens in new window)

Related

Filed Under: Model Papers

Reader Interactions

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Primary Sidebar

Recent Posts

  • RBSE Solutions for Class 6 Maths Chapter 6 Decimal Numbers Additional Questions
  • RBSE Solutions for Class 11 Psychology in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 11 Geography in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 3 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 3 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 Maths in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 3 in Hindi Medium & English Medium
  • RBSE Solutions for Class 4 Hindi
  • RBSE Solutions for Class 4 English Let’s Learn English
  • RBSE Solutions for Class 4 EVS पर्यावरण अध्ययन अपना परिवेश in Hindi Medium & English Medium

Footer

RBSE Solutions for Class 12
RBSE Solutions for Class 11
RBSE Solutions for Class 10
RBSE Solutions for Class 9
RBSE Solutions for Class 8
RBSE Solutions for Class 7
RBSE Solutions for Class 6
RBSE Solutions for Class 5
RBSE Solutions for Class 12 Maths
RBSE Solutions for Class 11 Maths
RBSE Solutions for Class 10 Maths
RBSE Solutions for Class 9 Maths
RBSE Solutions for Class 8 Maths
RBSE Solutions for Class 7 Maths
RBSE Solutions for Class 6 Maths
RBSE Solutions for Class 5 Maths
RBSE Class 11 Political Science Notes
RBSE Class 11 Geography Notes
RBSE Class 11 History Notes

Copyright © 2023 RBSE Solutions

 

Loading Comments...